W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w ziemi Judy. Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: «Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? Oto bowiem, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Jej od Pana».
Wtedy rzekła Maryja:
«Wielbi dusza moja Pana
i raduje się duch mój w Bogu, Zbawicielu moim.
Bo wejrzał na uniżenie swojej Służebnicy.
Oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia,
gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny,
a Jego imię jest święte.
Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie
nad tymi, którzy się Go boją.
Okazał moc swego ramienia,
rozproszył pyszniących się zamysłami serc swoich.
Strącił władców z tronu,
a wywyższył pokornych.
Głodnych nasycił dobrami,
a bogatych z niczym odprawił.
Ujął się za swoim sługą, Izraelem,
pomny na swe miłosierdzie.
Jak obiecał naszym ojcom,
Abrahamowi i jego potomstwu na wieki».
Maryja pozostała u Elżbiety około trzech miesięcy; potem wróciła do domu. (Łk 1, 39-56)
Duchowa wartość nabożeństw majowych.
Miesiąc maj poświęcony jest w szczególny sposób Matce Bożej. Jest to miesiąc nabożeństw, podczas których rozbrzmiewa w kościołach, przy kapliczkach czy figurach przydrożnych Litania do Najświętszej Maryi Panny, nazywana popularnie Litanią Loretańską. Z nabożeństwem majowym i Litanią, znaną w Kościele powszechnym, łączy się Polska tradycja duchowego oddania Matce Bożej. W miesiącu tym – 3 maja, obchodzimy Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Tego dnia nasz Naród świętuje oddanie się Maryi jako Królowej Polski, którego dokonał najpierw Król Polski Jan Kazimierz w katedrze we Lwowie 1 kwietnia 1656 roku. Śluby Jan Kazimierza były odnowione w rocznicę 1000-lecia Chrztu Polski w 1966 roku na Jasnej Górze. Tego też dnia przypada rocznica uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja, która przed samym upadkiem Pierwszej Rzeczpospolitej, stała się świadectwem pragnienia nawrócenia Narodu, odnowienia stosunków społecznych w kierunku miłości i sprawiedliwości. Konstytucja Majowa do dziś stanowi natchnienie do reformy naszego państwa.
Miesiąc maj stanowi okazję do umocnienia naszego duchowego związku z Maryją. W wielu miejscach w Polsce wierni gromadzą się nie tylko w kościołach, ale również przy przydrożnych kapliczkach czy krzyżach, które z okazji tych nabożeństw są wcześniej odnawiane i strojone kwiatami i kolorowymi wstęgami. Nabożeństwa majowe wytwarzają pewien niepowtarzalny klimat duchowy, którego wartość w pełni trudno jest opisać. Maryja niejako duchowo przychodzi do swoich dzieci na podwórka, skrzyżowania dróg, pod krzyże i kapliczki wiszące na drzewach. Wchodzi w ten sposób do naszych domów, rodzin, zagród… Wspólny śpiew Litanii Loretańskiej i innych pieśni maryjnych, np. „Chwalcie łąki umajone”, łączy duchowo ludzi. Pamiętam, że w jednej parafii, w której pracowałem, przy przydrożnym krzyżu gromadziła się młodzież na nabożeństwo majowe. Byli tam dziewczęta i chłopcy. Oczywiście pewnie część chłopaków przychodziła z tego powodu, że im się podobała jakaś dziewczyna, ale jednak razem modlili się. Była też po nabożeństwie jakaś forma spotkania towarzyskiego, wspólnych rozmów i śmiechów. Postrzegałem to zawsze pozytywnie, jako modlitwę połączoną z budowaniem wspólnoty między ludźmi. Myślę, że w czasie po pandemii, w epoce panowania smartfonów, tabletów i komputerów…, trzeba podkreślić wartość modlitwy maryjnej połączonej z budowaniem relacji międzyludzkich.
Może przy okazji nabożeństw majowych warto przypomnieć sobie o kapliczce lub krzyżu blisko naszego domu, które są zaniedbane. Odnowienie tych znaków religijnych stanowi jedną z form naszej czci do osób Boskich i do Maryi. Praca taka niewątpliwie wyjednuje wiernym opiekę i łaski Boże. W ten sposób przyczyniamy się do uświęcenia naszych podwórek i dróg. Krzyże czy kapliczki stojące na rozstajach dróg stanowią wołanie do Boga, abyśmy szli w życiu właściwą drogą. Zaproszenie sąsiada do wspólnej pracy przy odnowieniu miejsca świętego może oznaczać początek pojednania sąsiedzkiego. A później wspólna modlitwa za rodziny, o pokój na świecie z pewnością wyjedna nam u Boga wiele łask.
Nie należy się obawiać, że polska pobożność maryjna przysłania cześć oddawaną Chrystusowi. Jest wprost przeciwnie. Według Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii maryjna pobożność ludowa, zróżnicowana w swoich zewnętrznych formach i głęboka w motywacjach, jest ważnym i uniwersalnym aktem religijnym. Wypływa ona z wiary i miłości ludu Bożego ku Chrystusowi, Odkupicielowi rodzaju ludzkiego oraz ze sposobu pojmowania zbawczej misji, którą Bóg powierzył Maryi z Nazaretu i w której jest Ona nie tylko Matką Pana i Zbawiciela, lecz również, na płaszczyźnie łaski, Matką wszystkich ludzi. Maryja zawsze prowadzi do Jezusa Chrystusa, zawsze na Niego wskazuje i ułatwia zjednoczenie z Nim.
Litania Loretańska jako forma modlitwy.
Termin „litania” (gr.: lite, łac.: litanea – prośba, błaganie) oznacza dosłownie modlitwę błagalną. Od innych modlitw błagalnych różni się specyficznym układem. Złożona jest z szeregu wezwań-inwokacji, po których następuje stała odpowiedź, np.: „Módl się za nami” – w litaniach do Matki Bożej i świętych, a jeśli zwracamy się do Chrystusa lub innych Osób Boskich – „Zmiłuj się nad nami” lub „Wysłuchaj nas, Panie”. Kościół naucza w Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii: „Wśród form modlitwy do Najświętszej Dziewicy zalecanych przez Kościół znajdują się litanie. Polegają one na dość długiej serii wezwań do Maryi, następujących po sobie w jednakowym rytmie i stwarzających jakby modlitewny strumień uwielbień i błagań”. Litania jako forma modlitwy istnieje nie tylko w pobożności ludowej ale również w Piśmie Świętym. Psalm 136 posiada formę litanii:
Alleluja.
Chwalcie Pana, bo dobry,
bo Jego łaska na wieki.
Chwalcie Boga nad bogami,
bo Jego łaska na wieki.
Chwalcie Pana nad panami,
bo Jego łaska na wieki.
…………………………………
Strumień uwielbień i błagań zawarty w litanii jakby wprawia w modlitewne drgania ludzką duszę. Sprawia, że z uwielbieniem poddaje się ona działaniu Ducha Świętego, który jest sprawdzą wszelkiej modlitwy.
W Litanii Loretańskiej, a także w każdej innej litanii jako formie modlitwy, znajdują się różne rodzaje wezwań modlitewnych, które są ściśle uporządkowane. Każda modlitwa litanii, nie tylko Litania Loretańska, zaczyna się od wezwań „Kyrie Eleison, Chryste Eleison” oraz inwokacji do Osób Trójcy czyli samego Boga. Ten wstęp właściwie ustawia naszą modlitwę. Przypomina nam, że ostatecznie modlimy się zawsze do Boga i Jego prosimy o zmiłowanie i potrzebne nam łaski. Maryja i święci mają swój udział w misji zbawienia świata, zjednoczenia ludzi z Bogiem i wyjednania u Boga potrzebnych łask. Modlitwa do Maryi i świętych posiada inny charakter niż ta do samego Boga. Jest to w gruncie rzeczy prośba o modlitwę, o wstawiennictwo, dlatego powtarzamy zwrot: „módl się za nami”.
Trzy pierwsze wezwania maryjne Litanii Loretańskiej: Święta Maryjo, Święta Boża Rodzicielko, Święta Panno nad pannami pochodzą ze starożytnej Litanii do Wszystkich Świętych. Stanowią one podstawowe tytuły Matki Bożej, z którymi wiążą się wszystkie udzielone Jej przez Boga łaski i przywileje. Wezwania te przedstawiają, kim jest Maryja i przypominają dwie podstawowe prawdy, dogmaty nauczania Kościoła o Jej Bożym Macierzyństwie i Dziewiczości. Tytuły wskazują na całkowite oddanie się, poświecenie Maryi Bogu w czystej miłości.
Następnie w Litanii Loretańskiej odmawianych jest dwanaście wezwań poświęconych Bożemu macierzyństwu Maryi. Wszystkie one rozpoczynają się od słowa „Matko”: Matko Chrystusowa, Matko Kościoła, Matko łaski Bożej… Ta grupa wezwań Litanii rozwija treść pierwszego tytułu: Święta Boża Rodzicielko. Maryja jest Matką Jezusa Chrystusa i jednocześnie przez Chrystusa i w Nim duchową Matką Kościoła. Ona duchowo rodzi Kościół pod krzyżem. Dzięki swojemu Bożemu Macierzyństwu staje się Ona w Chrystusie Matką łaski, pośredniczką łaski, a wielu świętych dodaje wszechpośredniczką łask (np. św. Ludwik Maria Grignion de Montfort, św. Maksymilian Maria Kolbe, bł. Stefan Wyszyński). Maryja jest Matką nieskalaną, najczystszą i dziewiczą, co podkreśla Jej całkowitą czystość w oddaniu się Bogu. Jest Ona także Matką przedziwną, której tajemnicy do końca nie da się zrozumieć. Jak napisał św. Maksymilian Maria Kolbe z przymiotnikiem „Boża” łączy się tajemnica Maryi jako Matki, której ludzki rozum nie jest w stanie w pełni przeniknąć.
Sześć kolejnych wezwań stanowi rozwiniecie tytułu Panno nad pannami z początku Litanii. Chodzi tu o rozważanie dziewictwa Maryi, o Jej postawę oblubieńczej relacji, miłości do Boga. Maryja jest Panną roztropną. Tytuł ten nawiązuje do sceny Zwiastowania, kiedy to Maryja rozważa w swym sercu słowa Archanioła. Roztropnie próbuje się Ona mierzyć ludzkim rozumem z tajemnicą Boga i ostatecznie czyni rzecz najroztropniejszą – całkowicie powierza się Bogu i Jego działaniu: Oto ja służebnica pańska, niech mi się stanie według Twego słowa. Maryja jest Panną czcigodną i wsławioną. Słowa te wyrażają konieczność oddawania czci Maryi, należnej Jej w Bogu. Jest Ona Panną możną i łaskawą, bo wyprasza wiele łask wiernym. Jest Panną wierną Bogu i ludziom, którzy się do Niej zwracają.
W dalszej części Litanii Loretańskiej następują wezwania o korzeniach biblijnych. Są one bardzo ważne, ponieważ wpisują Maryję i Jej misję w historię Izraela, w proroctwa zapowiadające przyjście Mesjasza, który dokona dzieła zbawczego ludzkości. Wezwania biblijne osadzają ludową pobożność odmawiania Litanii Loretańskiej w Piśmie Świętym. Ponadto w ten sposób dla wiernych Litania ta staje się biblią pauperum – biblią ubogich, wprowadza ich w teksty i obrazy biblijne. Na przykład tytuł Zwierciadło sprawiedliwości przypomina biblijne nauczanie o sprawiedliwości, stanowiącej w Starym Testamencie synonim świętości. Tytuł Wieżo Dawidowa przypomina o żydowskim pochodzeniu Maryi. Tytuł Wieżo z kości słoniowej nawiązuje do Księgi Pieśni nad pieśniami. Kość słoniowa to szlachetny materiał, a wieża kojarzy się z siłą i obroną. Jednym z najpiękniejszych biblijnych tytułów Maryi jest nazwanie Jej Arką przymierza. Arka przymierza stanowiła najświętszą rzecz kultu Starego Testamentu. Znajdowała się ona w najświętszym miejscu w świątyni i przechowywano w niej tablice Dekalogu, tablice przymierza, które Mojżesz otrzymał od Boga na Górze Synaj. Maryja jest jak Arka, bo w Niej zamieszkał sam Bóg.
Litanię Loretańską kończą wezwania odnoszące się do królewskiej godności Maryi. Wskazują one na Jej wyjątkowy udział w królewskiej godności Chrystusa. W ten sposób Maryja jest sytuowana ponad aniołami, patriarchami, prorokami, apostołami, męczennikami, wyznawcami, dziewicami – ponad wszystkimi świętymi. Ma Ona udział w królewskim panowaniu Chrystusa. Dzięki temu jej interwencja, za łaską Bożą, może mieć wpływ na dzieje świata. Świadczą o tym liczne objawienia maryjne w XIX i XX wieku, nawołujące świat do nawrócenia i pokoju.
Ks. Ludwik Nowakowski
Cykl: Duchowość maryjna Misji św. Teresy.
Temat: Duchowe aspekty nabożeństwa majowego i Litanii Loretańskiej.
