Historia Zgromadzenia

Zgromadzenie Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus zostało założone w 1936 r. przez księdza biskupa Adolfa  Piotra Szelążka, ordynariusza Diecezji Łuckiej na Wołyniu. U podstaw tworzącego się Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus znalazły się dwa stowarzyszenia religijne pobożnych kobiet: Asocjacja Chrystusa Króla i Związek Terezjański, które chociaż różniły się w swych celach i zadaniach, to jednak miały też cechy wspólne. Dążyły również do zorganizowanego życia w formalnych wspólnotach. Trudne początki tworzącego się zgromadzenia ukazują, że Założyciel – Sługa Boży biskup Adolf Szelążek – obdarzony szczególną łaską i natchniony przez Ducha Świętego, posiadał nadprzyrodzoną pewność wykonania dzieła, na jakie nie porwałoby się serce ludzkie wśród przeciwności tego świata.

Pierwsze fundamenty w Asocjacji Chrystusa Króla zorganizowała Maria Kubasiewicz, urodzona w 1889 r. w miejscowości Ożenin, powiatu Ostróg na Wołyniu (obecnie Ukraina), która już od młodych lat miała pragnienie poświęcenia się na wyłączną służbę Bożą i pracę apostolską. Maria Kubasiewicz po ukończeniu gimnazjum (1907 r.) udała się do Odessy na praktykę pedagogiczną we wzorcowym zakładzie wychowawczym, prowadzonym przez Marię Drzewiecką (była ona członkiem ukrytego wówczas Zgromadzenia Sióstr Rodziny Maryi). Odczuwała już pragnienie poświęcenia się Bogu, ale nie zdecydowała się na podjęcie życia zakonnego w tym zgromadzeniu. Udała się więc na Podole, gdzie otrzymała posadę nauczycielki w wiejskiej szkole. Przez wiele lat (do 1926 r.) poświęcała się pracy wychowawczej wśród ubogiej młodzieży wsi oraz miasteczek, w miejscowościach oddalonych od kościołów i zaniedbanych religijnie. Jako nauczycielka coraz bardziej odczuwała potrzebę powstania zgromadzenia zakonnego, które poświęciłoby się pracy wychowawczej i misyjnej wśród ludności zaniedbanej religijnie.

Na początku 1926 r. Maria Kubasiewicz dowiedziała się o ustanowieniu przez papieża Piusa XI nowego święta Chrystusa Króla, które stało się posiewem dobrych i nowych natchnień. Zwróciła się do ks. biskupa Adolfa Piotra Szelążka, ordynariusza diecezji łuckiej na Wołyniu z prośbą, by zatwierdził projekt stowarzyszenia misyjnego poświęconego na służbę Chrystusa Króla. Znamienne jest, że ks. biskup Adolf Szelążek, znając doskonale trudności społeczno-religijne swej diecezji, nie od razu zatwierdził nowe zgromadzenie, ale też nie przeszkadzał dobrej inicjatywie. Polecił Marii Kubasiewicz, aby zajęła się sprawą organizacji stowarzyszenia kościelnego, a dopiero po dłuższej próbie podjął starania o utworzenie zgromadzenia zakonnego.

Ordynariusz łucki, po zapoznaniu się ze statutem nowego stowarzyszenia, 22 czerwca 1927 r. wydał dokument, mocą którego pozwolił na założenie zrzeszenia kościelnego pod nazwą Asocjacja Chrystusa Króla na okres 3 lat. Dopiero po upływie tego czasu – 12 maja 1930 r. wydał dekret erygujący Asocjację Chrystusa Króla. Maria Kubasiewicz, mianowana przez biskupa Szelążka kierowniczką stowarzyszenia, wiernie troszczyła się o rozwój nowego dzieła, o jego wzrost liczebny i zaplecze materialne. Podejmowała także dalsze starania o przekształcenie stowarzyszenia w zgromadzenie zakonne, do czego była potrzebna pozytywna opinia Stolicy Apostolskiej. Przygotowała zatem wymagane dokumenty oraz tekst konstytucji, które następnie przesłała do biskupa łuckiego. W projekcie konstytucji wysłanych do Świętej Kongregacji Zakonników w Rzymie zapisano: „Służebnice Chrystusa Króla zająć się mają przede wszystkim wychowaniem najlepszego elementu dziatwy, by tę wybraną gromadkę nie tylko uchronić od złego wpływu, lecz – pogłębiać w niej życie wewnętrzne, religijne – w atmosferze pogodnej, radosnej – przy utrzymaniu niezbędnej karności, do czego dążyć będą przez rozwój pobożnych organizacji dla młodzieży, jak Krucjaty Eucharystycznej, Zastępów Rycerstwa Chrystusowego, Kółek św. Teresy od Dzieciątka Jezus – i innych”. Oprócz tego, jako cel wyłączny zgromadzenia wpisano: pracę w miejscowościach oddalonych od świątyń katolickich; przyczynianie się do zjednoczenia prawosławia z Kościołem katolickim; specjalna opieka nad dziećmi i młodzieżą; przeciwdziałanie wszelkim prądom antykatolickim; wspieranie dzieł misyjnych. Warto jeszcze dodać, że św. Teresa od Dzieciątka Jezus była uznana za szczególną patronkę zakładów wychowawczych obok świętego Michała Archanioła.

Na prośbę Marii Kubasiewicz ks. biskup Adolf Szelążek 30 marca 1936 r. wysłał do Kongregacji Zakonników w Rzymie wymagane dokumenty z prośbą o nihil obstat Stolicy Apostolskiej, aby zgodnie z przepisami prawa kanonicznego mógł kanonicznie erygować zgromadzenie zakonne. W tym czasie Asocjacja Chrystusa Króla liczyła 40 osób, prowadzących życie wspólne i realizujących cele stowarzyszenia w sześciu placówkach.

Po zapoznaniu się z dokumentacją i rozważeniu przedstawionych okoliczności Kongregacja Zakonników odpowiedziała pismem z 4 maja 1936 r. w następujących słowach: „Przesłane zostały pisma Waszej Ekscelencji do tejże Św. Kongregacji Zakonów z dnia 30 marca bieżącego roku razem z tekstem konstytucji i innymi dokumentami w celu założenia nowego Instytutu pod tytułem Zgromadzenia Niewiast Chrystusa Króla. Rozpatrzywszy dokładnie na posiedzeniu dnia 30 kwietnia b.r., ta Święta Kongregacja postanowiła dać taką odpowiedź: odłożyć należy sprawę na odpowiedniejszy czas. Z radością jednak stwierdza się fakt dążenia do uświęcenia dusz tych niewiast, które prowadzą życie wspólne, jak również z osiągania owoców ich apostolstwa”.

Ksiądz biskup Adolf Szelążek w myśl pisma Kongregacji Zakonników postanowił odłożyć zatwierdzenie zgromadzenia zakonnego na inny czas, a Maria Kubasiewicz przyjęła to w duchu posłuszeństwa, troszcząc się o umocnienie i rozwój Asocjacji Chrystusa Króla.

W placówce od początku jej istnienia kwitł kult błogosławionej, a później świętej Teresy od Dzieciątka Jezus, której wielkim czcicielem był także ks. Jan Majchrzycki. Z czasem placówka w Świdrze przyjęła nazwę: Zakład Naukowo-Wychowawczy Klimatyczno- Leczniczy im. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus dla dziewczynek. Ks. Jan Majchrzycki – kapelan zakładu – założył w 1923 r. pierwszą w Polsce organizację dla dziewczyn, tzw. kółka św. Teresy od Dzieciątka Jezus, napisał dla nich ustawę i osobiście nimi kierował. Celem kółek zwanych potocznie Tereski było wzrastanie w miłości ku Bogu oraz pomaganie św. Teresie w pociąganiu innych do Jezusa, by Go uczynić Królem dusz. Sprawy misyjne były także bliskie organizacji, gdyż św. Teresa w 1927 r. została ogłoszona patronką misji, a ponieważ „najbliższy teren misyjny to Rosja, a tam dzieci, którym Boga zabrano”, więc w kółkach podejmowano liczne modlitwy za te dzieci.

Zakład Naukowo-Wychowawczy stał się wówczas głównym sekretariatem dla organizacji kółek św. Teresy w całej Polsce. W prowadzeniu Teresek i propagowaniu Małej Świętej z Lisieux wspomagały ks. Jana Majchrzyckiego nauczycielki z placówki w Świdrze, które same coraz bardziej żyły tą duchowością. Wówczas ks. Jan Majchrzycki, dostrzegając ich zaangażowanie i poświęcenie, założył w 1930 r. stowarzyszenie religijne pod nazwą Związek Terezjański, skupiające nauczycielki szkół, które zajmowały się prowadzeniem i organizowaniem kółek św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Przy współpracy z Heleną Janiną Jander, zachęcał panie pracujące w zakładzie świderskim, które żyły na wzór zakonny, do pogłębiania życia duchowego, aby swym przykładem wzajemnej miłości i kroczeniem drogą dziecięctwa Bożego św. Teresy pociągały innych do Boga. W liście do Heleny Jander z 6 stycznia 1932 r. napisał: „Pisząc do Ks. Biskupa [A. P. Szelążka] na Nowy Rok wspomniałem, że wielkim naszym pragnieniem jest, aby naszemu Związkowi nadać jak najprędzej więcej religijny charakter i uzyskać zatwierdzenie wewnętrznej naszej ustawy”. Do roli przewodzenia tej wspólnocie formował panią Jander, gdyż w niej widział ogromny potencjał wiedzy i duchowego wyrobienia.

Do roku 1932 przy ks. Janie Majchrzyckim skupiały się wszystkie kółka, które najprężniej rozwijały się na terenie Warszawy (do roku 1927 było w nich 1 000 dziewczynek). Osobną silną grupę stanowiły kółka powstałe na Wołyniu, gdzie rozwijały się równie intensywnie, a polecone przez ks. biskupa Adolfa Szelążka w orędziu z 1926 r., znajdowały się pod opieką szefa sekcji szkolnej diecezji łuckiej i wprowadzane były do gimnazjów żeńskich i szkół na Wołyniu.

Przy kole katechetek w Warszawie powstała w 1932 r. Sekcja Warszawska Organizacji Kółek św. Teresy od Dzieciątka Jezus pod kierunkiem ks. Jana Mauersbergera. Miała ona zgromadzić osoby odpowiedzialne za prowadzenie kółek, aby zaplanować i umożliwić systematyczną pracę w organizacji Teresek. Wówczas ks. Jan Majchrzycki rozważał możliwość założenia domu w diecezji łuckiej na Wołyniu, w celu zajęcia się organizacją kółek i prowadzeniem tam działalności oświatowej. Przy życzliwej pomocy ks. biskupa Adolfa Szelążka, w styczniu 1933 r. pani Helena Jander przebywała już w Łucku i podejmowała pierwsze kroki, aby zorganizować dom i przygotować nowe miejsce pracy (przedszkole i internat dla młodzieży).

Szczytnym zadaniem Związku Terezjańskiego było posłannictwo miłości, oprócz pracy nad własnym uświęceniem, wychowywanie młodzieży w duchu św. Teresy poprzez zakładanie kółek i wskazywanie drogi rozwoju dziecięctwa Bożego w duszach.

Po śmierci ks. Jana Majchrzyckiego (w 1934 r.) inicjatywę utworzenia zgromadzenia zakonnego na bazie Związku Terezjańskiego przejął ordynariusz diecezji łuckiej – biskup Adolf Szelążek. Jego wielkim pragnieniem było posiadanie na Wołyniu zgromadzenia, które poświęcone św. Teresie, patronce także diecezji łuckiej, będzie szerzyło jej kult i duchową doktrynę. Stowarzyszenie liczyło wówczas 12 osób i posiadało dwa domy: w Łucku i Świdrze.

Biskup A. Szelążek przejrzał zatem zredagowane konstytucje, dokonał potrzebnej korekty, zgromadził wymagane przez Stolicę Apostolską dokumenty i w marcu 1936 r. przesłał do Kongregacji Zakonników. Dnia 14 lipca 1936 r. otrzymał następującą odpowiedź: „Bardzo przyjemnie jest mi powiadomić Waszą Ekscelencję, że ze strony Świętej Kongregacji nic nie staje na przeszkodzie, aby doszło do kanonicznego utworzenia tego Zgromadzenia”. Ta radosna wiadomość nie musiała długo czekać na realizację, bowiem na 1 sierpnia 1936 r. biskup Adolf Szelążek przygotował dekret erygujący Zgromadzenie Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus wraz z konstytucjami. Z nieznanych przyczyn osoby ze Związku Terezjańskiego na czele z Heleną Janiną Jander nie zgłosiły się do księdza biskupa do Łucka po odbiór dekretu i konstytucji.

Sprawa powstania nowego zgromadzenia zakonnego znalazła się w bardzo trudnym położeniu, gdyż w świetle prawa wszystko było przygotowane, natomiast w wymiarze personalnym zapanowała pustka. Zabrakło osób, które zapalone ideałem życia św. Teresy od Dzieciątka Jezus i formowane w jej duchowości chciałyby ponieść jej przesłanie miłości do spragnionych serc. Z ludzkiego punktu widzenia sytuacja była bez wyjścia. Najprościej byłoby anulować dekret, ale biskup A. Szelążek tego nie uczynił, jakby oczami wiary dostrzegał, że z tych trudności może zrodzić się dobro Bogu wiadome. W każdym rozeznaniu dzieła Bożego potrzeba czasu do namysłu i modlitwy, aby podjęta decyzja była uzgodniona z wolą Bożą.

Po upływie półtora miesiąca, w czasie którego panie ze Związku Terezjańskiego nie pojawiły się w kurii w Łucku, biskup Adolf Szelążek podjął dialog z przedstawicielką Asocjacji Chrystusa Króla – Marią Kubasiewicz, wiedząc, że pragnie wraz ze swymi siostrami prowadzić życie zakonne. Ordynariusz łucki miał w pamięci pismo Kongregacji Zakonników z 4 maja 1936 r., która rozważając sprawę powstania Asocjacji Chrystusa Króla w oparciu o przedstawione dokumenty i konstytucje, wskazała odłożenie powstania tego zgromadzenia na inny czas, a z drugiej strony wyrażała radość z faktu dążenia tych niewiast do własnego uświęcenia i podejmowanej przez nie pracy apostolskiej.

Znał treść konstytucji Asocjacji, zatem wiedział, że charakter jest nieco inny od tworzonego przez niego Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Zadania jednak i środki realizacji apostolatu były podobne, a niektóre nawet te same. W obu stowarzyszeniach dziełom miłosierdzia patronowała św. Teresa od Dzieciątka Jezus i zajmowały się one rozwijaniem pobożnych organizacji dla dzieci i młodzieży. Zarówno w kółkach św. Teresy od Dzieciątka Jezus prowadzonych przez Związek Terezjański, jak i w apostolacie Asocjacji Chrystusa Króla, bliskie było posłannictwo misyjne w duchu św. Teresy oraz pociąganie innych do Jezusa, aby Go uczynić Królem dusz.

Prawdopodobnie te wspólne cechy wynikające z prowadzonej działalności obu stowarzyszeń, które dobrze znał ks. biskup Adolf Szelążek, stały się przyczyną tego, że – z braku zaplecza personalnego w założonym Zgromadzeniu Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus – wejście w szeregi św. Teresy, przyjęcie dekretu i konstytucji zaproponował członkiniom Asocjacji Chrystusa Króla.

Dnia 17 września 1936 r. Maria Kubasiewicz przybyła na spotkanie do kurii w Łucku i po rozmowie z ks. biskupem A. Szelążkiem wyraziła zgodę, aby członkinie Asocjacji Chrystusa Króla zostały włączone do założonego Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus, przyjmując tym samym nowe konstytucje. 6 października 1936 r. w Maszowie na Wołyniu odbyła się pierwsza Kapituła Generalna Zgromadzenia. Przełożoną generalną została wybrana m. Maria Kubasiewicz, dotychczasowa przełożona Asocjacji Chrystusa Króla, której wybór potwierdził ordynariusz diecezji łuckiej. W wyniku tak zaistniałych okoliczności nie dziwią także słowa, jakie biskup A. Szelążek napisał do nowo wybranej matki Kubasiewicz: „Statuty po polsku już są drukowane. Zawierają wyjaśnienia, które wskażą, że nie utracacie nic ze swych zadań i dążeń na chwałę Chrystusa Króla, przewidzianych w Statutach Asocjacji Chrystusa Króla. Wierzę mocno, że nie kto inny, tylko On, który na nasze czasy przysłał Swą służebnicę, św. Teresę od Dzieciątka Jezus, On zdecydował, że macie Jemu służyć w zespoleniu z tą Jego Służebnicą, jako Jej Siostry”.

Założyciel przez wszystkie lata wspierał rozwój duchowy i materialny nowego zgromadzenia. Pierwszorzędnym zadaniem, które stawiał przed siostrami, była pomoc w wychowaniu młodego pokolenia w duchu św. Teresy – patronki Zgromadzenia. Szczególnym zainteresowaniem biskupa A. Szelążka cieszyły się placówki oświatowo-wychowawcze prowadzone przez siostry, a pozytywne opinie księży proboszczów o pracy sióstr radowały jego serce.

W 1939 r. z powodu wybuchu II wojny światowej łączność pomiędzy siostrami a biskupem założycielem została utrudniona. Po zakończeniu wojny siostry musiały opuścić swe domy na Wołyniu i odnaleźć się w nowych warunkach, to także nie ułatwiało kontaktu z biskupem Adolfem Szelążkiem. W końcu także i on został deportowany do Polski w maju 1946 r. i zamieszkał w Zamku Bierzgłowskim koło Torunia, skąd podejmował wysiłki ponownej integracji rozproszonego Zgromadzenia. Nawiązał wówczas kontakt z siostrami, umacniał słowem i dobrą radą, pragnął dalszego rozwoju duchowego i liczebnego Zgromadzenia.

Życie zakonne Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus, po przyjęciu dekretu erekcyjnego, zaczęło się organizować. Matka Maria Kubasiewicz złożyła śluby wieczyste na ręce biskupa Szelążka dnia 5 grudnia 1936 r. a następnie kolejne siostry, członkinie Asocjacji Chrystusa Króla, składały profesję na ręce przełożonej generalnej, Marii Kubasiewicz. Biskup Szelążek udzielił zgody na kanoniczne istnienie dotychczasowych placówek Asocjacji Chrystusa Króla na terenie swojej diecezji, a jako dom główny został wybrany dom zakonny w Maszowie.

W kwietniu 1937 r. m. Maria Kubasiewicz w liście skierowanym do biskupa Szelążka wymienia następujące domy na terenie diecezji łuckiej, w których formowało i rozwijało się życie zakonne: Maszów, Luboml, Jagodzin, Włodzimierz, Załuże, Rudka Miryńska. Placówka zaś w Szczuczynie była położona na terenie archidiecezji wileńskiej i należało postarać się o zgodę arcybiskupa wileńskiego na kanoniczne jej istnienie w ramach zgromadzenia zakonnego. Toczyły się również rozmowy w sprawie włączenia do Zgromadzenia Sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus placówki w Świdrze k. Warszawy. W połowie 1938 r. Zgromadzenie posiadało osiem domów, z tego sześć w diecezji łuckiej (Łuck, Maszów, Luboml, Włodzimierz, Jagodzin, Maniewicze), jeden w archidiecezji warszawskiej (Świder), jeden w archidiecezji wileńskiej (Wołkowysk Centralny). Zgromadzenie liczyło 55 sióstr.

Druga wojna światowa uniemożliwiła dalszy rozwój Zgromadzenia. Po zajęciu diecezji łuckiej przez Armię Czerwoną, przełożona generalna m. Maria Kubasiewicz pozwoliła siostrom opuścić placówki i powrócić do rodzin. Część sióstr udała się do swoich domów rodzinnych, inne pozostały w placówkach zakonnych na Wołyniu do 1944 r., do przymusowej deportacji. W tym trudnym czasie siostry heroicznie niosły pomoc tam, gdzie była najbardziej potrzebna: pomagały uwięzionym kapłanom, utrzymywały kleryków przygotowujących się potajemnie do kapłaństwa, opiekowały się chorymi i osieroconymi dziećmi, wspomagały tych, którzy znaleźli się bez środków do życia.

Przełożona generalna m. Maria Kubasiewicz wraz z kilkoma siostrami prawdopodobnie na początku II wojny światowej opuściła Wołyń i przebywała w miejscowościach: Świerże nad Bugiem, Przywilcze, Tereswola i Wyszyny, a następnie osiedliła się w Stupsku w powiecie Mławskim. Z zachowanych dokumentów wynika, iż siostry w czasie wojny przebywały m.in. we Włodzimierzu Wołyńskim, Wyszynach, Świdrze, Ciechanowie, Żarnowie, Pławanicach, Ostrowi Mazowieckiej, Woli Szydłowskiej, Woli Korybutowej i Stupsku.

Po zakończeniu II wojny światowej placówki Zgromadzenia powstawały samorzutnie. Siostry, w miejscach zamieszkania, podejmowały się różnych posług: opiekowały się sierotami, organizowały przedszkola i kolonie dla dzieci, dbały o osoby starsze, pracowały w zakrystii oraz katechizowały. Siostry miały placówki w diecezji podlaskiej (Parczew, Sadowne), lubelskiej (Pławanice, Wola Korybutowa), łomżyńskiej (Ostrów Mazowiecka), płockiej (Stupsk), sandomierskiej (Żarnów), warszawskiej (Świder), gnieźnieńskiej (Solec Kujawski). Jedna z tych placówek – Ostrów Mazowiecka – istnieje do dzisiaj, natomiast pozostałe, z czasem były zamykane, a w ich miejsce tworzono nowe, odpowiadając na potrzeby lokalnego Kościoła. Księża proboszczowie doceniali prace sióstr i starali się o utworzenie na terenie swoich parafii domy Zgromadzenia.

Ważnym wydarzeniem w życiu Zgromadzenia była II Kapituła Generalna, która odbyła się 30 grudnia 1947 r. w Ścinawce Dolnej. Na urząd przełożonej generalnej została wybrana m. Bernarda Nakonowska, urodzona w 1899 roku we Włocławku, która głębokim życiem wewnętrznym, gorliwością o zbawienie dusz, prostotą i dziecięcą szczerością wobec Boga, była żywym przykładem terezjańskich cnót. Podczas sprawowania urzędu przełożonej generalnej zyskała ona szacunek, zaufanie i miłość u sióstr. Do dziś w opinii Zgromadzenia, m. Bernarda uważana jest za osobę charyzmatyczną, wyróżniającą się osobistą świętością.

Po trudach tułaczek wojennych, które spowodowały osłabienie życia zakonnego, m. Bernarda podejmowała starania o scalenie Zgromadzenia, rozwój duchowy i zapewnienie siostrom godziwych warunków życia i pracy. Na początku kadencji m. Bernardy został utworzony pierwszy w dziejach Zgromadzenia nowicjat.

Od 3 października 1948 roku dwanaście nowicjuszek rozpoczęło zakonną formację w Rychnowie koło Ostródy. Dom ten Zgromadzenie otrzymało od rządu PRL w 1946 roku jako ekwiwalent za 100 hektarowe gospodarstwo i budynek mieszkalny z zabudowaniami gospodarczymi pozostawionymi w czasie wojny w Maszowie na Wołyniu. Budynek rychnowski wymagał gruntownego remontu a siostry utrzymywały się z pracy na roli, służąc także pomocą miejscowej ludności.

W miarę upływu lat Zgromadzenie wchodziło w harmonijny rozwój, podejmując wyzwania czasu i odpowiadając na potrzeby Kościoła. Zgodnie z charyzmatem terezjańskim, najwięcej sióstr zaangażowało się w pracę z dziećmi i młodzieżą. Obok podstawowej formy apostolstwa jaką jest katechizacja, siostry zorganizowały świetlice, pogotowie opiekuńcze dla dzieci, formację dzieci i młodzieży w Terezjańskim Apostolskie Ufności oraz innych grupach prowadzonych w parafiach lub w domach zakonnych.

W połowie lat 80-tych, odpowiadając na apel Kościoła w Polsce, w związku z pielgrzymką papieża św. Jana Pawła II, Zgromadzenie podjęło decyzję o wysłaniu kilku sióstr do pracy misyjnej w Ameryce Środkowej – jako „dar Ojcu św.” Siostry, po otrzymaniu krzyży misyjnych, nie mogły jednak wyjechać do wyznaczonego kraju, z powodu trwającej tam wojny. W takiej sytuacji Zgromadzenie przyjęło zaproszenie do pracy we Włoszech. W październiku 1988 r. cztery siostry wyjechały z posługą do chorych na trąd w szpitalu, w miejscowości położonej niedaleko Bari. W następnych latach założono również placówkę w Rzymie.

W 1989 roku, gdy sytuacja polityczna i społeczna na to pozwalała, Zgromadzenie podjęło starania wyjazdu na Wschód. Pierwszą założoną placówką na Ukrainie był Berdyczów, gdzie siostry posługują do dziś przy Sanktuarium Narodowym Matki Bożej Berdyczowskiej. Od 2003 roku istnieje także dom zakonny w Łucku, przy katedrze św. Apostołów Piotra i Pawła, gdzie ordynariuszem był Sł. Boży bp Adolf Piotr Szelążek, Założyciel Zgromadzenia. Działalność apostolska podejmowana przez siostry na terenach wschodnich, podobnie jak u początków Zgromadzenia, napotyka na zaniedbany moralnie i obojętny religijnie grunt ludzkich serca. Niejednokrotnie siostry muszą zaczynać od elementarnej inicjacji chrześcijańskiej dzieci, by z czasem z orędziem Dobrej Nowiny dotrzeć do ich rodzin. Praca ewangelizacyjna na Ukrainie jest darem Zgromadzenia dla tamtejszego Kościoła, który po latach komunizmu powoli odradza się od podstaw.

Gotowość podjęcia pracy na misjach, wyrażona przez Zarząd Zgromadzenia kilkanaście lat wcześniej, urzeczywistniła się w 2016 r. Wtedy to trzy siostry, po przygotowaniu misyjnym, wyjechały do najbiedniejszego kraju Ameryki Łacińskiej – Boliwii, aby w mieście Oruro, leżącym w Andach na wysokości 3,7 tys. metrów, otworzyć misję terezjańską. Misyjna praca Zgromadzenia wpisuje się w wielkie pragnienia jego Patronki – św. Teresy od Dzieciątka Jezus, która napisała: „Chciałabym przebiegać ziemię, głosić Twe imię i umieszczać w ziemi niewiernych Twój chwalebny Krzyż… Chciałabym w tym samym czasie głosić Ewangelię w pięciu częściach świata aż po najbardziej odległe wyspy… Chciałabym być misjonarzem nie tylko przez przeciąg lat, lecz od stworzenia świata, aż do dokonania się wieków”.

Na przestrzeni historii, oprócz prób odczytywania znaków czasu, dawania odpowiedzi na potrzeby Kościoła i społeczeństwa, Zgromadzenie podejmowało także refleksję nad zgłębianiem własnej tożsamości. Ważnym etapem na tej drodze było określenie duchowego związku Zgromadzenia z Karmelem, ze względu na patronkę – św. Teresę od Dzieciątka Jezus, która była karmelitanką. W wyniku podjętej refleksji dnia 9 maja 1991 roku Zgromadzenie zostało agregowane do Rodziny Karmelitańskiej.

Zgromadzenie przez lata rozwijając się w wymiarze duchowym, apostolskim i personalnym, dojrzało do podjęcia starań o uzyskanie statutu na prawie papieskim. Dnia 19 marca 1993 r. Kongregacja do Spraw Życia Konsekrowanego wydała stosowny dekret. Od tego czasu Zgromadzenie podlega bezpośrednio władzy Stolicy Apostolskiej.

Aktualnie Siostry pracują w Polsce, na Ukrainie, we Włoszech i w Boliwii, szerząc terezjańską drogę duchowego dziecięctwa. W ten sposób starają się realizować zadania nakreślone Zgromadzeniu przez Ojca Założyciela – Sł. Bożego bpa Adolfa Piotra Szelążka.

s. Renata Dzikielewska
s. Hiacynta Augustynowicz

W okresie międzywojennym (1918-1939) powstało w Polsce kilka zgromadzeń zakonnych, które ostatecznie uformowały się do­piero po drugiej wojnie światowej. Należy do nich Zgromadzenie sióstr św. Teresy od Dzieciątka Jezus, kanonicznie erygowane w roku 1936 w diecezji łuckiej. Niniejsza praca prezentuje genezę i początkowy okres formowania się Zgromadzenia oraz uzyskania przez nie pewnej stabilizacji wewnętrznej (lata 1936-1965).

W opracowaniu wykorzystano źródła rękopiśmienne ocalone w czasie wojny i inne wytworzone już po wojnie, zebrane w archiwum Zgromadzenia. Źródła pisane porównane zostały ze wspomnieniami i wyjaśnieniami świadków historii. W ten spo­sób powstał krótki opis historyczno-prawny prezentujący genezę Zgromadzenia oraz jego organizację i działalność w ciągu początkowych 30 lat istnienia.

Przedstawione mapy prezentują blisko sześćdziesiąt lokalizacji, w których przebywały i pracowały siostry Terezjanki w okresie od dnia swojego formalnego zaistnienia w roku 1936, do dnia dzisiejszego. Mapy przedstawiają trzy kategorie miejsc: (1) miejsca, w których znajdują się czynne domy zakonne Zgromadzenia, (2) miejsca, w których domy zakonne Zgromadzenia już nie istnieją oraz (3) miejsca, w których siostry Terezjanki przebywały czasowo lub tylko pracowały. Lokalizacje większość przedstawionych na mapach miejsc jest dobrze udokumentowana, ale są również takie lokalizacje (istniejące w okresie przedwojennym i wojennym), które wymagają zweryfikowania. Dotyczy to w szczególności miejscowości Bielin, Bystrzyca, Kuty, Chrynów, Kupracze, Solec Kujawski i Żarnów.